Feminism, Feminist Nasionalism və Güney Azərbaycan- Əfsanə sulduzlu
- توضیحات
- منتشر شده در شنبه, 24 اسفند 1392 01:33
Hər bir toplumun nəqədər gəlişmiş olduğunu fərqli paramtrlərilə araşdırmaq mümkündür. Bunlardan ən önəmlisi, qadınların toplumda olan rol və yerləridir.
Hər bir toplum zaman zaman böhranlarla üzəlşir və bu böhranları necə mudiriyyət etmək o toplumun özlüyünü və eyni halda siyasi-ictimai quvvələrin gücünü ortaya qoyur. Çoxunluqda ictimai niyazlara dayalı yaranan böhranları çözməkdə, şübhəsiz toplumun yarı sayısı olan qadınların rolu danılmaz və çox önəmlidir. Qadınların ictimaiyyatı yaratmaqda olan etgiləri(aiylə, gələcək nəsl və...) Bu etəginliyi daha da bəlli edir.
Güney Azərbaycan milli hərəkəti tarixinə bir balaca baxışla qadınların etgin rolunu görə bilirik. Şeyx məhəmməd xiyabani və azadistan hərəkəti, səttarxan və məşrütə qiyamı, pişəvəri və milli hükümət dönmi ən gözəl örnəklərdir. Çağdaş hərkatımıza baxırsaqda onlarca igid qadınlarımızın adını sıralamaq olur, şairlər, siyasi fəallar və məhbüslarımız. Hər milli fəalın anası, bacısı yaxud hayat yoldaşı nin o milli fəala ən böyük dayaq olduğunu nəzərə alırsaq və buna qadın milli fəallarıda artsaq, qadınların nəqədər milli hərəkət üçün önəmli olmaları dahada gözə çarpır.
Ancaq güney Azərbaycan qadın hərəkəti nin feminizm ilə ilgisi yaxud ilişgisi çağımızın ən önəmli sorusu və ona verilən cavabda ən təhlükəli yollara qapı açan olabilir. Avrupa ideologilərini güneyin ictimai durum və özılliklərini nəzərə almayaraq güney üçün çıxış yolu kimi göstərmək böyük xətadır. Özlüyündə ideologi olmayan "feminism"i, milli hərəkətin qamtinə geyindirib "güney Azərbaycan qadın hərəkəti" adına göstərmək ən azından bu fikirdə olan yoldaşların təmamilə səhv anlamalarının göstərcəsidir.
Bu səhv anlayışı iran qadın hərkatında da görmək olur. Feminizmə ideologik yanaşmalarının sonucunda ilk başda sünı şəkildə böyük zəfərlərə çatıb örnək olaraq "bir milyon imza kampaniyası"nı yaradsalarda nəhayətdə durqunluğa çatmışlar və indi heç bir önəmli iş arada yoxdur. İdeologi boşluğuna çatmış iran qadın hərəkatını Azərbaycan üçün "doğru" örnək nəzərə alıb hərəkət etmək səhv və yanlışdır.
Ama "feminism ideologi deyildir" dediyimiz zaman feminizm ideologiyaya çevirilə bilməz düşüncəsində deyilik. Sosyalism, libralism, Nasionalism və... Ideologi olaraq feminism düşüncəsilə birləşəndə yeni mükəmməl ideologini yaradabilirlər. Bu listəyə digərlərini də əlavə edəbilirik multi kültür Feminism, radikal Feminism, ekoFeminism, neo Feminism, dini feminsim və...
Nəzərə gəlir güney Azərbaycan milli hərəkətinə qadın haqlarını qorumaq baxışla(Feminism) bizim üçün ən uyğun və yararlı ideologi Feminist-nasionaldır. Bu ideologi(Nasionalismə dayalı Feminism), qadın haqları fəalları və milli fəalların ortaq çalışma yolu və xəritəsidə adlanılabilir. Qadın haqları çərçivəsində çalışan fəallar ictimai-siyasi fəaliyətlərinə davam verərək, ən verimli çıxış yol və haqlara çatmaq taktiki "milli azadlıq" nəzərə alıb inanmalariyla Feminist-Nasionalismi yaradırlar. Oxumağa örnək üçün "qara national Feminist" hərəkatnin tarixi, "Feminist Nasionalism" kitabı(Lois A. West) və "nationalist Feminism ehtimali" kitabı(Ranjoo Seodu) tovsiyə olunur.
Bu "milli Feministi hərəkəti" indiyədək çoxlu yazılarda işarə olunduğu kimi "güney Azərbaycan qadın hərəkəti" adlandırmalyıq. Ancaq bu arada bəəzən bir balaca yanlışlığa yol verilir və "G.Qadın hərəkəti"ni əsas olaraq "Feministi" hərəkət göstərirlər. Deməli "Nasionalismə dayalı Feminism" yerinə bizə "Feminismə dayalı Nasionalismi" təcviz edirlər. Bunada kifayət etməyib hətta qadın hərəkəti milli hərəkətdən müstəqil olmalıdır da deyilir!. Bu teorinin indiyədək dünyanin milli azadlıq(zidd istimari) mübarizələrinin "heç" birində görsənmədiği bu teorinin nəqədər boş olduğunu tüm subuta çatdırır.
Ancaq bu teoriyə başqa tərəfdəndə baxmaq olur. Toplumda yaranan hərəkətlər umumiyyətlə ayrı seçgiliklər üçün yaranırlar və siyasi-ictimai-fərhəngi... Fəallar hər bir sahədə ayrı seçgilik bildikləri qonular haqda çalışırlar. Güney Azərbaycanda da kültürəl, cinsi, dini, iqtisadi və... Ayrı seçgilikəlikəri hamı bilir və artıq izahata gərək yoxdur. 100 ildən artıq ağır və ğeyri insani təzyiqlərə məruz qalan Azərbaycan milləti azdalıq yolunda minlərcə şəhid, əsir və məhbus vermişdir və savaş hala davam edir. Bu arada ama bir önəmli məsaləyi nəzərə almalıyıq. Güney Azərbaycanın durumunu nəzərə alaraq, bu soruya cavab verməliyik "güney Azərbaycanda hər bir ayrı seçgilikin çözülməsi hansı ana ayrı seçgilikin çözülməsinə bağlıdır?". Başqa tərzilə desək, "hansı ayrı seçgiliyin çözülməməsi digər ayrı seçgiliklərində çözülməsinə maneə olur?".
Güney Azərbaycanın istimar-istibdad altında yaşamasına dayanaraq bu soruyun cavabı ortaya çıxır. İqtisadi, cinsi, dini, kültürəl və... Sahələrdə çalışmaları umumiyyətlə iki yerə bölmək olar. Bir bölüm toplumun içindəki yanlış sünnətləri deyişdirmək, obiriisə hakim yasaları deyişdirmək. Birinci bölüm hakim dövlətin etgisinə rəğmən arasıra davam edəbilir, ama duruma baxaraq sonuc alması uzun zaman alır və sonuca varmasıda belə bəlli deyildir. Nədənisə, birinci bölümün ikinci bölümə bağlı ollmasıdır. Demıli önəmli savaş, hakim yasaları dəyişməkdədir. Yenidən yada salmalıyıq Azərbaycan milləti fars millətindən ayrı olaraq həm istimar və həm istibdad altında yaşayır. Bu o deməkdir Azərbaycanda yaşanan ayrı seçgiliklər iran hakimiyyətin istimar-istibdadından dolayıdır.
İqtisadi, cinsi, dini və... Sahələrə dayanaraq hakim yasaları deyişdirməkə çalışmaq, "istibdad"ı azaltsada "istimar"ı oqədərdə etgiləmir. Deməli hətta istibdad iran hakimiyyətindən azalsada, yenə güney Azərbaycanda türk kimligindən asılı olaraq iqtisadi, cinsi, dini və... Ayrı seçgilikləri görəcəyik. Ama istimar azalırsa yaxud aradan gedirsə, istər istəməz istibdad da aradan gedəcəkədir. Bunları nəzərə alaraq bəlli olunur güney Azərbaycanda fərqli sahələrdə olan ayrı seçgiliklərin çözülməsı "heç" zaman biribirilərindən ayrı dəyildir və müstəqil olamazlar. Eyni halda güney Azərbaycanda ayrı seçgiliklərin baş nədəni iran hakmiyyətin istimari mahiyyəti olması üçündə hər bir hərəkət öz kökünü milli hərəkətdən(Nasionalism) almalıdır. Bu metodu ən gözəl şəkildə öyrənci hərəkəti, işçı hərəkəti və... Görmək mümkündür.
Bunları demək o anlamda dəyildir güney Azərbaycanda sırf Feministi parti yaranmasın yaxud yaranmasına maneə qoyulsun. Hər insan seçdiği yol və tutumda sərbəstdir və buna inanmamaq geriçilikdir. Ama bunu nəzərə almalıyıq hər bir partyanın yaranma nədəni olmalıdır. Umumiyyətlə partiyalar bir hərəkətə dayalı yaranırlar. Siyasi, ictimai və... Hərəkətlərindən o sahələrdə çalışan partiyalar yaranır, və hər bir hərəkətin özüdə bir ehtiyacdan dolayıdır. Deməli güney Azərbaycanda Feministi parti yaranması üçün ilk öncə toplumsal ehtiyac olmalıdır. Bu ehtiyac(yanlız Feminism) güney Azərbaycanda yaşayan türk millətində duyulurmu? "Yanlız Feminism"ə olan ehtiyaıi "milli" ehtiyacla sadəcə güney Azərbaycan qadınları arasında tutuşduraq. Tıraxtur oyunlarına maraqlananlar və oyunlarına gedən qadınlar, milli məhəbus qadınlar, urmu gölü üçün çalışan qadınlar, Azərbaycan rəqsi və musiqisi haqda çalışan qadınlar, facebookda minlərcə bozəqurd işarəti tutan və türkcə milli şuarlar yayan qadınların sayısını Feminismə ayid olan karakterləri yayan qadınlarla tutuşdurun. Arada qat qat fərq vardır. Güney Azərbaycan qadınları arasında milli ehtiyac Feminismə baxaraq çox çox duyulur və o üçündə zorla "yanlız Feministi" parti yaratmaq buqədər yaraşmaz nəzərə gəlir.
Güney Azərbaycan qadın hərəkəti mahiyət etibarilə güney Azərbaycan qadınlarına azadlıq, rifah və səadət istəyir və bu istəki doğrultmaq üçün mucadilə aparır və savaşır. Milli hərəkətə dayalı tərif olan G.Qadın hərəkəti G.Azərbaycanda ayrı hərəkətlərilədə işbirlik və əlaqədədir. İşçı hərəkəti, öyrənci hərəkəti, çevrə və... Hamısı bir budağın yapraqlarıdır və bütövlükdə milli hərəkəti yaradırlar. Hər birisinin özəl tutumları olsada nəhayətdə bəşər haqlarına dayalı var olan milli hərəkətdə bir vahid bədən olurlar.
Unutmayalım qadın haqlarını əldə etəmək üçün, demokritazasyon kimi, toplumuda hazırlamaq gərək və bu prosesdə zaman alıcıdır. O üçün indidən başlamaq lazimdir və yubanmışıqda. Gəlcəkdə demokrasini dövlətin adını deyişməklə dəyil, demokrat insanlarla yaratmaq mümkündür. Aynısı, qadınların haqlarını qorumaq üçün yaranmış dövlətidə sadəcə kağız üstundə yazılan yasalar dəyil, bu haqlara inanan toplum və siyasi fəallar yaradacaqdır. Hamımız bu yolda ilk özumuzdən başlamalıyıq.
